W obecnej chwili niemalże każdy menadżer na średnim szczeblu hierarchii, który w swym dziale miał wizytatorów z audytu wewnętrznego, zdaje sobie sprawę, jakie różnice niosą ze sobą audyt wewnętrzny i kontrola wewnętrzna, zwłaszcza ta jej cześć odpowiedzialna za pion finansowo-księgowy. To, w chwili obecnej jasne rozróżnienie, nie zawsze było rzeczą oczywistą. Do lat 90. bowiem, audyt wewnętrzny zmieniał swą formułę definicyjną.

Czym jest audyt wewnętrzny?

Od wspomnianych lat 90., audyt wewnętrzny przeszedł swoistą przemianę i stał się obecnie „obserwatorem” procedur i procesów wewnątrz organizacji. Jest więc niejako doradcą, wskazujący kierunki, perspektywy. Idąc ich tropem, podmiot może zoptymalizować swe procesy. Rzecz jasna, tylko wysoki stopień specjalizacji i znajomości całego systemu przedsiębiorstwa, pozwoli audytorowi objąć ogrom procesów i zachowań wewnątrz firmowych. Zauważmy, iż takiej postawy, wiedzy, ustawodawca nie wymaga od – wspomnianej powyżej – kontroli finansowej, czy też kontroli jakości. Co ciekawe, niegdyś audyt wewnętrzny stał w hierarchii instytucji kontrolnych, raczej bliżej controllingu, co oznaczało, iż audytor wkraczał do akcji zgodnie z filozofią ex-post, czyli oceniał wyniki działań lub nieprawidłowości, zaraz po ich zaistnieniu. W takim starym ujęciu definicyjnym, audyt wewnętrzny był uruchamiany niejako po fakcie, czyli oceniał efekty, jakie przyniosło działanie danego procesu, który w przedsiębiorstwie funkcjonuje.

Współczesne ujęcie narzędzia audytu wewnątrzorganizacyjnego

W obecnych czasach, audyt wewnętrzny sprawdza się raczej na płaszczyźnie opisu i oceny ciężkości ryzyka, jakie nieść będą za sobą poszczególne procedury realizowane w firmie. Konstytutywne dla dzisiejszego ujęcia definicji audytu wewnętrznego jest więc podejście ex-ante, zasadzające się na prognozie prawdopodobieństwa wyników, które będą efektem funkcjonowania owych procedur i procesów. Wydaje się, jakoby wkład w takie ujęcie definicyjne audytu wewnętrznego, miała Ustawa z sierpnia 2009 roku, o finansach publicznych (ze zmianami najnowszymi, z roku 2019). Ustawa ta bardzo mocno wiąże audyt wewnętrzny z narzędziem kontroli zarządczej. Dzięki temu audyt otrzymał wyższą rangę, wyższą niż inne narzędzia wewnętrznej kontroli w przedsiębiorstwie. Ustawa wspomina także, iż to audyt wewnętrzny ma systematycznie ewaluować (oceniać) proces kontroli zarządczej, przy jednoczesnym zwracaniu przez audytora wewnętrznego na efektywność, optymalną skuteczność i adekwatność decyzji zarządczych.